Het voedselbos-denken is geleerd, het bos kan beginnen

Ik was bijvoorbeeld geneigd om te denken dat alle planten die voor ons iets eetbaars opleveren veel zon nodig hebben. Zeker in Nederland waar niet water maar zon en warmte voor veel landbouw en moestuingewassen de beperkende factor is. Maar, dat blijkt vooral wat we gewend zijn. Er is een hele wereld aan schaduwminnende soorten, vaste planten, klimmers, struiken en bomen, die wij gewoon nog niet kennen. En die soorten gedijen vaak het beste als er al schaduw en een bodemschimmelweb is.

Je kunt dus, denkend vanuit successie (kale akker fase nul, dicht eikenbos van 1000 jaar oud fase eind) in een bestaand arm dennebos, al veel sneller goed groeiende noten en fruitbomen hebben dan wanneer je jonge bomen in een kaal winderig veld plant. Een plat stuk land heeft natuurlijk ook voordelen. De belangrijkste is dat je een veld wat makkelijker helemaal naar je ontwerphand kan zetten. Ook kun je daar makkelijker hoogtes en laagtes en poelen etc. in aanleggen.

En zo kan ik doorgaan. Ik heb heel veel nieuwe weetjes geleerd, maar ik heb vooral, en hoorde dat ook van veel van de andere cursisten, anders leren kijken en leren denken over wat gezond is, wat landbouw is, wat natuur is en daar ook nieuwe vragen over leren stellen. Een voedselbos is geen natuur, het is een op natuurlijke principes gebaseerd landbouw of bosproductie systeem. Dat laatste heeft meer implicaties dan je zou denken. Als je een voedselbossysteem wil opzetten zul je in de eerste jaren echt moeten doorbijten. Want als je natuurlijke plaagbestrijding op gang wil krijgen, zul je de plaag eerst moeten durven meemaken. Muizen, slakken, schimmels, woekerende onkruiden. Ik heb het met slakken in mijn tuin laten gebeuren, vorig jaar al, en ik moet zeggen, het was vreselijk in 2016. De slakkenkorrels brandden in mijn hand, maar ik heb doorgezet.. met niet-doen (echt heel lastig). En dus zag ik dit jaar overal slakkenhuiskerkhoven. Hele hoekjes met kapotte slakkenhuizen, waarschijnlijk zijn ze daar door merels of lijsters opgegeten. Het gaat eigenlijk over het loslaten van denken in strijd en beheersing en  dat vervangen door  leren denken in balans en systemen. Maar ik voel ook dat dat een oefening is waar ik waarschijnlijk nog jaren mee bezig zal zijn.

Ik ben een groot voorstander van meten. Zeker bij zo’n eerste jaargang. Waren de tijden goed, de docenten, de organisatie, het eten, de spreiding over het jaar etc. etc. Over het algemeen kunnen we stellen dat de cursisten de cursus als zeer goed hebben ervaren, de docenten scoorden boven de 8 en ook de organisatie was goed. Driekwart vond de spreiding over het jaar en de cursusdag zaterdag goed en ook het feit dat de cursus op landgoederen werd gegeven. De groep gaf ons wel mee dat de omvang van 25 mensen wat aan de grote kant was en dat ze zelf meer in of van voedselbossen hadden willen zien. Dat pakken we komend jaar op. De groep wordt nu niet groter dan 20 mensen en op twee van de drie locaties van de editie van komend jaar kun je voedselbos zien en meemaken.

Leernetwerk wordt community of practice

Deze groep wil elkaar kunnen blijven ontmoeten en kennis blijven delen. Deels vindt dat nu, na de cursus, plaats in de besloten Facebookgroep, deels gewoon door elkaar te bellen of te bezoeken, maar we willen dit ontmoeten graag blijven faciliteren. Waarschijnlijk gaan we een combinatie maken met de laatste dag van jaargang 2018. De groep bestond uit mensen van een heel diverse achtergrond: landgoedeigenaren komen echt uit een andere traditie dan bosbeheerders of transitie-ondernemers, maar de deelnemers hadden ook veel gemeen. Een praktische inslag bijvoorbeeld, en heel concrete plannen met echt land.  En daarom ben ik er vrij zeker van dat er na deze cursus ook echt iets gebeurt: echt land dat heel praktisch dus echt gaat veranderen. En daar was het ons dus allemaal om begonnen.

We geven deze cursus in 2018 opnieuw. Als je belangstelling hebt, schrijf je dan hier snel in. Er is beperkt plaats voor maximaal 20 mensen.

Je kunt ook verderlezen bij de blog die ik halverwege dit eerste cursusjaar schreef, we zijn nog niet bij de handdoek aangekomen, maar zitten al wel in de kroeg of bij de pagina over het hele project Agro-ecologie in natuurgebieden, waar deze cursus een onderdeel van is.

Of bekijk de twee korte interviews die Joris van der Kamp heeft gehouden met cursisten van het afgelopen cursusjaar.