Voedselbos Haarzuilens: pachten voor de lange termijn

Voedselbossen zijn ook vormen van landbouw, maar omdat bij de voedselbossen vrijwel altijd ook natuurwaarden een doelstelling zijn en een voedselbos in het begin vrijwel niets oplevert, zie je heel nieuwe bedrijfsvormen ontstaan. Denk hierbij aan stichtingen en coöperaties of landgoedeigenaren die een gedeelte van hun gebied ter beschikking stellen van een experiment.

Voedselbos Haarzuilen is zes hectares groot en georganiseerd als een pachtconstructie voor 26 jaar(!) tussen Natuurmonumenten en een stichting, Lekker Landgoed genaamd. De stichting wordt gevormd door biologen Jan Degenaar en Maarten Schrama. Zij bouwen het gebied nu op, kunnen er zeker nog niet van leven, dus hebben er nog banen naast. Alles wat er nu in is aangelegd hebben ze via subsidies en goededoelenfondsen en veel eigen en vrijwilligersarbeid voor elkaar gekregen. Over twee jaar willen ze dat zeker één van hen er echt van kan leven. Dan wordt het dus een boerderij, maar tegelijkertijd blijft het een open toegankelijk natuurgebied.

Op dit moment zijn de eerste onderdelen van het voedselbos net twee jaar oud en is de oude weilandenstructuur nog goed zichtbaar. Daarin zijn nu twee enorme bulten gemaakt, die zijn beplant met hele mooie en interessante maar vooral nog heel kleine boompjes.

De ene bult is ingeplant met inheemse soorten en de andere met exotische soorten, bomen en struiken uit met name midden Azië. Daar is het klimaat vergelijkbaar met dat van ons, maar is de soortenrijkdom historisch veel groter. En exotisch klinkt ook verder weg dan het is, want een amandel of een kiwi is ook een exoot.

In het land tussen de bulten willen Jan en Maarten een heel bijzonder klimaatbos starten. Deze keer willen ze geen fonds of subsidiepot aanspreken maar circa 150000 bewoners van de omliggende gebieden: Vleuten, Leidsche Rijn, Maarssen. Hoe leuk is het als je je eigen boom in voedselbos Haarzuilens hebt staan? Waar je dan elke avond een wandelingetje naartoe kunt maken? Ze denken erover om bomen aan te bieden in drie prijsklasses.

Tussen deze opgroeiende klimaatbomen door zal dan vervolgens de eerste paar jaar wat intensievere teelt worden bedreven met als doel om op zijn minst dat

Zo zijn er nog veel meer plannen. Maarten en Jan gebaren, als we over het land lopen, met brede armbewegingen dat hier nog twee grote poelen gaan komen (die liggen er inmiddels) en daar een werkplaats met opslagruimte. Ook willen ze het mogelijk maken dat andersoortige boeren meeboeren in het gebied. Denk bijvoorbeeld aan imkers. Maar in alles zie je ze denken in lange termijnen van meerdere jaren. Deze mannen hebben op geen enkele manier de haast die je toch zou verwachten bij jonge mensen die iets vernieuwends voor elkaar aan het krijgen zijn. Dit vroegen we ook aan Udo Hassefras van Natuurmonumenten. Wat is de gedachte om een pacht van 26 jaar af te sluiten? Bij Provincies en Waterschappen merk je dat er in veel kortere termijnen gedacht wordt. Udo gaf aan dat korte termijnen voor voedselbossen volkomen zinloos zijn. Bomen moeten kunnen opgroeien en landgoederen wil je voor de lange termijn beheren. Als hij een dergelijke overeenkomst nogmaals zou sluiten, zou hij overigens voor 30 jaar gaan, omdat er dan gemakkelijker ook klimaatpunten kunnen worden ingewisseld voor een dergelijk gebied.

Wat is de winst van deze pachtconstructie?

Maarten en Jan zullen er na een aanloopperiode van zes jaar waarschijnlijk samen een kleine 20 jaar van kunnen leven. Maar, bouwen ze op deze manier ook echt voldoende op? Ze zijn geen gewone boeren tenslotte, die ieder jaar zaaien en aan het eind alles wegoogsten of de koeien weer kunnen meenemen. Zij kunnen niet zomaar weer overnieuw beginnen. En ze investeren er ook nog eens eerst een aantal jaren in. Ze worden deel van het land en voegen er enorm veel waarde aan toe. Hun winst zal zeker zijn dat een voedselbos na die zes jaar in alle opzichten (ook niet economisch gezien) veel meer zal opleveren dan een gewoon landbouwgebied, en ze hebben een gunstige pachtprijs, maar als zij na 26 jaar het land moeten verlaten hebben ze een gebied gecreëerd dat vele malen meer waard is geworden, dan het was, ook economisch, maar waarvan de opbrengsten niet meer voor hen zijn. De tijd zal het leren. Dit is natuurlijk het lot van alle pachters, maar het stempel dat deze voedselbosboeren op het land achterlaten is natuurlijk vele malen groter dan dat van een normale boer. Ook dat is een lange termijngedachte die in de de huidige jonge voedselbossen waarschijnlijk nog wel wat aandacht mag krijgen.

Mail gerust met Maarten als je meer informatie wilt hebben over Voedselbos Haarzuilens en de manier waarop Lekker Landgoed samenwerkt met een partner als Natuurmonumenten.